ابن‌مسعود ابوالفضائل حسام‌الدین احمد بن علیاِبْن مَسعود، ابوالفضائل حسام الدین احمد بن علی، مصنف کتاب مراح الارواح در علم صرف می باشد. ۱ - زندگینامهاز زندگی وی اطلاعی در دست نیست. سیوطی [۱]
سیوطی، بغیةالوعاة، ج۱، ص۳۴۷، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق /۱۹۶۴م.
نیز صریحاً به این امر اشاره کرده است. ولی به قرینه شروحی که بر کتاب وی نوشته اند، می توان حدس زد که او در سده ۷ق می زیسته و نظر مدرس [۲]
مدرس محمد علی، ریحانة الادب، ج۸، ص۲۰۵، تبریز، ۱۳۴۶ش.
که او را از علمای قرن ۸ یا اوایل قرن ۹ق دانسته اند، نادرست است. ابن مسعود شهرت خود را مدیون تنها اثر موجودش کتاب مراح الارواح است که مورد توجه و اقبال بوده و به صورت کتاب درسی درآمده است.۲ - کتاب آموزشی ابن مسعودطاش کوپری زاده که خود مختصر کتاب مراح را به عنوان یک متن آموزشی فراگرفته [۳]
طاش کوپری زاده احمد، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۵۵۳، به کوشش احمد صبحی فرات، استانبول، ۱۴۰۵ق /۱۹۸۵م.
آن را برای آغاز کار مبتدیان در علم صرف، مفید وصف کرده است. [۴]
طاش کوپری زاده احمد، مفتاح السعادة، ج۱، ص۱۲۰، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۸ق.
۳ - آثار به چاپ رسیده ویاین اثر بارها در ایران ، ترکیه و لبنان به صورت مستقل یا همراه برخی شروح آن به چاپ رسیده است. برای نمونه می‌توان به چاپ استانبول در ۱۴۰۴ق /۱۹۸۴م اشاره کرد. از دیگر چاپ های کتاب می‌توان از چاپ بولاق (۱۲۴۴، ۱۲۸۲ق)، هند (۱۲۶۷ق) و تهران (۱۲۷۴، ۱۲۸۰ق) نام برد. ۴ - شرح های مشهور مراحمشهورترین شروحی که بر این اثر نگاشته شده، عبارت است از: ۱. مَلاح الاَرواح، از بدرالدین عینی. ۲. فتح الفتاح فی شرح المراح، از تاج الدین عبدالوهاب بن ابراهیم شافعی (د ۶۵۵ق). ۳. شرح شمس الدین احمد مشهور به «دیکقوز». ۴. الافتتاح، از حسن پاشا. [۵]
حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۶۵۱.
[۶]
طاش کوپری زاده احمد، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۳۲، به کوشش احمد صبحی فرات، استانبول، ۱۴۰۵ق /۱۹۸۵م.
[۷]
طاش کوپری زاده احمد، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۲۱۱، به کوشش احمد صبحی فرات، استانبول، ۱۴۰۵ق /۱۹۸۵م.
[۸]
طاش کوپری زاده احمد، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۲۱۳، به کوشش احمد صبحی فرات، استانبول، ۱۴۰۵ق /۱۹۸۵م.
۵ - فهرست منابع(۱) حاجی خلیفه، کشف. (۲) زرکلی، اعلام. (۳) سیوطی، بغیةالوعاة، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق /۱۹۶۴م. (۴) طاش کوپری زاده احمد، الشقائق النعمانیة، به کوشش احمد صبحی فرات، استانبول، ۱۴۰۵ق /۱۹۸۵م. (۵) طاش کوپری زاده احمد، مفتاح السعادة، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۸ق. (۶) مدرس محمد علی، ریحانة الادب، تبریز، ۱۳۴۶ش. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «ابوالفضائل ابن‌مسعود»، ج۴، ص۱۷۶۶. |